Bewoners adopteren een stukje IJsseloever en ruimen het zwerfafval op

Tekst: Sofia Opfer
Foto’s: Rick Mellink

In oktober 2020 deed de gemeente Rheden een oproep aan haar bewoners via de lokale en sociale media. “Wil jij ook wat doen aan de plastic soep? Adopteer dan een stukje IJsseloever en ruim dit minimaal 2x per jaar op.” De interesse was overweldigend; binnen twee weken waren alle 22 deelgebieden geadopteerd. Er is nu zelfs een wachtlijst. Ondertussen zijn de eerste adoptanten aan de slag gegaan met het opruimen van ‘hun’ rivieroever.

De gemeente Rheden zet zich in voor duurzame ontwikkeling. Als leidraad hanteert zij hiervoor de 17 Global Goals van de Verenigde Naties. Global Goal 14 gaat over de bescherming van oceanen en zeeën. Veel van de verontreiniging die we in de oceanen aantreffen vindt haar oorsprong op het land. Zwerfafval komt in rivieren terecht en stroomt zo de zee in. De plastic soep is daar het treurige resultaat van. Met het project Schone Oevers neemt de gemeente Rheden haar verantwoordelijkheid voor het tegengaan van deze vervuiling. Dorus Klomberg, wethouder duurzaamheid en grondstoffenbeleid: “Het is ontzettend mooi om te zien dat zoveel van onze inwoners enthousiast meedoen aan het opruimen van  zwerfafval langs de oevers van de IJssel. Dit afval is namelijk erg slecht voor het water. Op deze manier helpen inwoners niet alleen aan het verbeteren van de kwaliteit van het water maar zorgen ze ook voor het verwijderen van het zwerfafval in onze mooie gemeente.”

Begin vorig jaar nam de gemeente contact op met IVN Natuureducatie. Deze organisatie heeft met het programma Schone Rivieren ruime ervaring met opruimacties langs verschillende rivieren in Nederland. Samen startten zij het project Schone Oevers in Rheden. “Binnen het project Schone Rivieren werken we met veel gemeenten samen, maar het systeem van adoptie zoals in Rheden is voor ons nieuw,” aldus Bas van Lith, junior-projectleider bij Schone Rivieren. “Meestal organiseren we grootschalige opruimacties, uitgevoerd door verenigingen. Als dank ontvangen zij een financiële beloning voor de clubkas. In de gemeente Rheden ligt de verantwoordelijkheid meer bij de vrijwilliger, die de oever het jaar rond schoonhoudt op een zelfgekozen tijdstip.”

Het werkt eigenlijk heel simpel. Via een interactieve kaart konden adoptanten zien welke deelgebieden nog beschikbaar waren en zich hierop intekenen. De adoptant beloofde vervolgens om dit gebied minstens twee keer per jaar schoon te houden. De gemeente heeft afspraken gemaakt met de grondeigenaren over de toegankelijkheid van de oever en verzorgt het benodigde materiaal, zoals vuilniszakken en grijpers. Ook krijgen de adoptanten een onkostenvergoeding van €30,- per kilometer oever per jaar. De adoptanten houden met een app of een formulier bij welk afval ze vinden en sturen een foto van de buit naar de gemeente. Bijzondere vondsten worden tentoongesteld.

Ralph Rietveld (36) is één van de 22 adoptanten. Hij is in mei 2020 samen met zijn vrouw in De Steeg komen wonen. Een paar maanden later kregen zij een zoontje. “Hij slaapt niet zo goed, maar in de draagzak komt hij helemaal tot rust,” vertelt Ralph. “We wandelen daarom heel vaak. Als ik door het bos loop zie ik veel afval liggen en dat stoort mij enorm. Het is een cliché, maar als je een kind krijgt ga je je toch meer zorgen maken over de wereld.” Ralph hoefde dus niet lang na te denken toen hij de oproep van de gemeente op Facebook langs zag komen. “Ik wilde toch al vrijwilligerswerk doen en dit is meteen een mooie manier om bij te dragen aan een schonere wereld.”

Ralphs deelgebied ligt langs de oude rivierarm bij De Steeg, tussen de snelweg en de jachthaven. Hij heeft er al een keer opgeruimd. De buit was aanzienlijk: “Ik heb vijf vuilniszakken vol gekregen en twee plastic stoelen gevonden. Er lagen vooral flessen en blikjes langs de oever en heel veel plastic.”

Ralph wil met zijn opruimacties het goede voorbeeld geven. “Ik ben natuurlijk niet heel erg zichtbaar als ik met mijn grijper langs de IJssel loop, maar misschien zet ik toch wel wat mensen aan het denken. Als mijn zoontje straks groot genoeg is, hoop ik dat we de rivieroever samen schoon kunnen houden. Dan leer ik hem meteen dat je goed voor de wereld moet zorgen.”

Ook Marie-Rose van Mansvelt (61) heeft een stukje rivieroever geadopteerd. Ze woont al ruim twintig jaar in Dieren en wandelt regelmatig langs de IJssel. “Bij de rivier kom je echt tot rust,” vertelt ze. Marie-Rose is al langer bezig met zwerfvuil: “Ik heb ook drie afvalbakken geadopteerd. Dat kan hier in de gemeente Rheden. Ik vind het altijd fijn als ik iets kan doen aan de rommel die ik zie liggen.” Het project Schone Oevers ligt dus helemaal in haar straatje. “Vooral het idee dat er zo veel mensen enthousiast zijn en dat je het samen doet vind ik erg motiverend.”

Begin januari ging Marie-Rose voor de eerste keer op pad om afval te rapen. “Het viel reuze mee. Ik was ongeveer een half uur bezig met opruimen. Er lagen vooral veel blikjes en flesjes. Hengelaars nemen een zware tas proviand mee, maar blijkbaar vinden ze het een probleem om een licht tasje met rommel weer mee terug te nemen.”

Marie-Rose hoopt dat de actie Schone Oevers bewustzijn bij mensen oplevert. “De gevolgen van afval in de rivieren en de oceanen zijn gewoon heel naar. Dieren die plastic opeten verhongeren omdat hun maag vol zit, of ze raken erin verstrikt en verdrinken. Daar wil ik echt iets tegen doen. Ik hoop dat mensen de impact die ze hebben op een positieve manier gebruiken en dat ze hun gebruikte spullen gewoon weer mee terug nemen.”

Het is natuurlijk fantastisch dat deze betrokken bewoners de IJsseloevers schoonhouden, maar zonder verdere maatregelen blijft het dweilen met de kraan open. Daarom is het zo belangrijk dat de adoptanten registreren welk afval ze tegenkomen. Ook vanuit het IVN project Schone Rivieren zijn vrijwillige Rivierafvalonderzoekers actief, niet alleen in de gemeente Rheden, maar ook in de rest van Nederland. Zij verzamelen allerlei gegevens over het afval langs de rivieren, zodat het zwerfafvalprobleem bij de bron kan worden aangepakt. Uit de eerste resultaten blijkt dat er veel afval langs de rivieren ligt die vissers daar achterlaten. De gemeente Rheden gaat daarom binnenkort in gesprek met de vissersvereniging om samen te kijken wat ze daar aan kunnen doen. Op die manier komen er structurelere oplossing voor het zwerfavalprobleem.

Wilt u meer weten over het project Schone Oevers van de gemeente Rheden? Neem dan contact op met Joyce Bosveld of Marloes Heebing van de gemeente Rheden: zwerfafval@rheden.nl.